نوروفیدبک مسیری برای رهایی از مشکلات ذهنی و بهبود عملکرد

نوروتراپی رویکردی است برای درمان مواردی مانند اضطراب، سکته مغزی، افسردگی، خستگی، کمبود توجه که حالات مغزی را در بیمار تغییر می‌دهد. نوروتراپی با اصطلاح نوروفیدبک و بیوفیدبک، شناخته شده است که هدف از آن‌ها آموزش مجدد مغزانسان، یا توسعه‌ مهارت‌های جدید و یا افزایش تناسب اندام و عملکرد مغز از طریق ورزش است. عملکرد دیگر نوروتراپی استفاده از تکنیک‌های تحریک مغز مانند تحریک جریان مستقیم جمجمه (tDCS)، گیرایی صوتی و تصویری AVE/AVS و الکتروتحریک جمجمه (CES) را پوشش می‌دهد. برای آشنایی بیشتر با عملکرد مغز مطالعه مقاله لوب های مغز پیشنهاد می شود.

 

 

هدف از عصب درمانی

عصب درمانی مدعی است که نحوه تفکر، احساس و اعمال ما در عملکرد فیزیولوژیکی ما، خصوصا در مغز و سیستم عصبی منعکس می‌شود. مشکلاتی از قبیل افسردگی و اضطراب زمانی بروز پیدا می‌کند که مغز در حالت‌ها و الگوهای ناسازگار گیر کرده باشد، که  اغلب این الگوهای بی‌فایده به نوعی یاد گرفته می شوند. به عنوان مثال هنگامی که مجبور به سوار شدن در قطار یا اتوبوس شلوغ در این شرایط کرونا می شوید، دچار اختلالات اضطرابی و وحشت می‌شوید.
نوروتراپی بااین ادعا روی کار آمده است که فرصتی برای یادگیری جدید و از نو به مغز می‌دهد به طوری‌ که مسیرهای مغزی جدیدی را ایجاد کرده که به ما بهتر خدمت کند و افسردگی یا دیگر اختلالات را تعدیل کند.  سوالی که از علم نوروتراپی می‌شود این است که آیا تاثیرات درمانی پس از انجام تکنیک های نوروتراپی ایجاد شده است، ماندگار و دائمی است؟ از آنجا که نوروتراپی با یادگیری ارتباط دارد، تغییراتی که ایجاد می کند، فراتر از بحث درمان پایدار است. و حداقل این‌که نوروتراپی به طور کلی بی‌خطر و با حداقل تهاجم است و در درمان اختلالات عصبی_رشدی نیز کاربرد دارد.

 

 

کاربردها و مزایای نوروتراپی در کودکان ADHD

در تحقیقاتی که روی نوار مغزی این کودکان انجام شده، معلوم شده که امواج مغزی این کودکان الگوهای خاصی دارد که با افراد دیگر متفاوت است. معلوم شد که در کودکان بیش فعال، دامنه و شدت موج ها با حالت طبیعی تفاوت دارند. در بیشتر این کودکان یک نوع الگوی ثابت وجود دارد و آن این‌که موج های بتا که مسئول تمرکز و ریلکسیشن است، از شدت کمتری برخوردار است ودر مقابل امواج تتا که مسئول افکار پوچ و خیال بافی است دامنه بیشتری دارد.
پس از کشف این موضوع، عده ای از نورولوژیست های طبیعت‌گرا، تصمیم گرفتند که به نحوی این اختلال شدت موج ها را اصلاح کنند. استدلال این گروه این بود که اگر مغز بتواند تنظیمات بسیار ظریف و دقیق را در اعضای مختلف بدن انجام دهد، چرا نتواند خودش را تنظیم کند.
به عبارت دیگر همانطور که مغز می تواند یاد بگیرد که چگونه رانندگی کند، چگونه دوچرخه سواری کند، چگونه روی یک طناب باریک راه برود، همان طور نیز می تواند این مهارت را در خود ایجاد کند که موج های افزوده را کم و موج های کاهش یافته را زیاد کند، و درواقع یاد بگیرد که چگونه با بالانس کردن موج ها تمرکزش را بیشتر کند. برای آشنایی بیشتر با این بحث مطالعه مقاله نیمکره های مغز پیشنهاد می شود.

 

نوروفیدبک برای کودک بیش فعال چگونه اجرا می‌شود؟

ابتدا باید کودک مورد ارزیابی قرار گیرد، بدین تریتب که الکترود روی نقاط مختلف سر او قرار گرفته و امواج این نقاط از کودک گرفته، پس از آن نوبت به جلسات درمان خواهد رسید، برنامه درمان براساس اصلاح موج مختل است که بنا به پاسخ درمانی معمولا از 35 تا 50 جلسه متغیر است. بعد از چند جلسه از شروع درمان نوروفیدبک، علائم بهبودی ظاهر می‌شود، اولین علامت بهبودی افزایش توجه و تمرکز است. کودک چیزهایی را می‌بیند که قبلا به آن ها توجه نمی‌کرده است.  کم کم از اضطراب و فشار بیرون می‌آید.
پس نتیجه می‌گیریم که نوروتراپی با کاهش استرس و مدیریت اضطراب و هراس، در کودکان توانسته در تمرکز آن‌ها تاثیرگذار باشد، همین نکته، در درمان بزرگسالان نیز مشاهده شده است. به طوری‌که در بیماران خلق افسرده، باعث بهبود خلق و خو و بالا رفتن تاب آوری در آن‌ها شده و درجنبه های عملکرد اجراییشان بهبود حاصل شده است.

 

 

عناصر درمان نوروتراپی

استراتژی نوروتراپی، اصطلاحا سیم پیچی مجدد نورون های مغزی، تغییر در ساختار و یا عملکرد سلول های مغزی است. این تغییر می‌تواند به صورت داخلی، یعنی محرکِ درون مغزی،  یا خارجی به معنای محرکی خارج از مغز ناشی شود.

روان‌پزشک و محقق معروف، نورمن دویج در زمینه نوروپلاستیسیتی، درکتاب اخیر خود با نام « روش بهبود مغز» از پنج عنصرِ درمان نورپلاستی یاد کرده است:

1-نجات بخشی عمومی سلولی: درمواردی، مثل آسیب مغزی یا مسمومیت فلزات سنگین، اولین چیزی که باید اتفاق بیفتد، بازیابی عملکرد کلی سلول در نورون‌ها ونوروگلیا که سلول‌های حمایتی در مغز هستند، است.

2-تحریک عصبی: دکتر دویج معتقد است، برای احیای مدارهای مغزی که در حالت خواب هستند، احتیاج به محرک است. او به عنوان مثال در کتاب خود آورده است، از جمله نور کم لیزر (لیزر نرم یا سرد) و تفکر و رفتارهای عمدی (یعنی تغییرات عصبی پلاستیکی داخلی)

3-تعدیل عصبی: مغز می‌تواند عملکرد خود را تعدیل کند، برانگیختگی‌ها و فعالیت‌های اضافه خود را مهار و  متعادل ‌کند. دکتر دیویج این را به عنوان متعادل شدن یک مغز پر سر و صدا و بهبود (نسبت سیگنال به نویز در مغز) توصیف می کند.

4-آرامش عصبی: همه‌ی ما می‌دانیم که یک خواب عمیق برای بهبود مغز مهم است، این موضوع ثابت شده است که در خواب عمیق، مغز مشغول نوعی فرآیند پاکسازی سلولی است. این کار برای استراحت مغز نیز مفید است.

5-تمیز عصبی و یادگیری: مغز بهبود یافته اکنون در موقعیتی است که  قادر است، یادگیری مجدد عملکردهای از دست رفته‌اش را آغاز کند. هر گونه فرآیند یادگیری، شامل تغییرات نوروپلستیک است، همان‌طور که دکتر دویج در اولین کتاب خود با عنوان « مغزی که خودش تغییر می‌کند» نشان داد.

 

 

 

انواع نوروتراپی، نوروفیدبک و بیوفیدبک

بیوفیدبک و نوروفیدبک نمونه های برجسته ای هستند. این روش‌ها ممکن است شامل توسعه مهارت‌ها یا افزایش «آمادگی جسمانی»  از طریق ورزش(مانند نوعی تمرین با وزنه برای مغز) یا ترکیبی از این دو باشد. از نظر پنج عنصر درمانی دکتر دیویج در درمان نوروپلاستیک، این نوع نوروتراپی احتمالاً عمدتا مربوط به مرحله‌ی تمایز عصبی و یادگیری است، اما با کمک تعدیل عصبی و آرامش عصبی.

 

نوروفیدبک

 

از آن‌جایی که مغز انسان یک سیستم پیشرفته و پیچیده از عملکردهای ارادی و غیرارادی است، درنتیجه نوروفیدبک قادر است به صورت یک سیستم پردازشگر کامپیوتری، انسان را از عملکردها و چگونگی شکل گیری و اتفاق هایی که در آن رخ می‌دهد آگاه کند. در مورد بیوفیدبک بهتر است این گونه بگویم که، یک تکنیک ذهنی و درعین حال جسمی است، برای کنترل برخی از فعالیت‌های بدن مثل ضربان قلب که به صورت غیرارادی انجام می‌شود کاربرد دارد.
فعالیت های الکتریکی مغز در نوروفیدبک ثبت می‌شود و در ساختاری از امواج مغزی که چیزی شبیه به یک ویدیو است به بیمار نشان داده می‌شود. این کار نوعی بازخورد دادن به بیمار است و به این ترتیب بااین کار، فرد را وادار به خودتنظیمی می کنیم. به این طریق افراد روش اصلاح کارکرد مغز خود را یاد گرفته و به مرور بر این کار مسلط می‌شوند.
نوروتراپیست ها از این روش درمان یعنی نوروفیدبک، در درمان اختلالاتی مثل صرع، اضطراب، اختلالات ناشی از سوءمصرف مواد، اختلالات اضطرابی، اختلالات یادگیری، میگرن، کنترل استرس و … استفاده می‌کنند.

 

 

بیوفیدبک

 

بیوفیدبک یک دستگاه حسگر است که به فرد بیمار وصل می‌شود که به بیمار کمک می‌کند نسبت به مواردی که در بدن،خودبه خودی اتفاق می‌افتد و فرد هیچ گونه اراده‌ای بر کنترل آن‌ها نداشته مثل نرخ تنفس آگاه شود و در صورت لازم جهت بهبود خود در آن تغییراتی ایجاد کند. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره بیوفیدبک کلیک کنید.

 

 

 

انواع نوروتراپی، درمان عصبی مبتنی بر تحریک مغز

 

این‌گونه تصور می‌شود که تحریک مغزی، مغز را از الگو یا حالت عادی خود خارج می‌کند، که ممکن است یک الگوی ناسازگار باشد که نتیجتا، مغز  به صورت طبیعی، برای خود تنظیمی یا متعادل سازی خود، تمایل پیدا می‌کند. به سخنی دیگر، تحریک مغز، یک حالت استرس زا است که مغز به وسیله‌ی آن، به طور طبیعی تا آن‌جا که می‌تواند « بهبود می یابد».
این روند ممکن است باسایرتغییرات و عوارض زودگذر همراه باشد، به عنوان مثال اگر به باشگاه بروید و وزنه بزنید، ماهیچه های خود را تحت فشار قرار داده و باعث آسیب جزئی می شوید. اما در ساعات و روزهای بعد، که ماهیچه ها خود را ترمیم می‌کنند، شاید قوی تر از قبل شوند، مخصوصا اگر تمرین را تکرار کنید. نوروتراپی مبتنی بر تحریک مغز می تواند انواع مختلفی داشته باشد:

 

1-TDCS تحریک الکتریکی مستقیم، فراجمجمه ای

 

شامل اعمال ولتاژ ثابت به پوست سر است، به طوری که باعث فعال شدن یا افزایش تحریک پذیری عصبی یا مهار فعالیت  مغز در نقاط تماس می‌شود.  تحقیقات اولیه برای tDCS آمار قابل توجهی را نشان می دهد، اگرچه هنوز باید به عنوان یک درمان تجربی در نظر گرفته شود. به عنوان مثال، مطالعات نشان داده است که به افسردگی اساسی کمک می‌کند اگرچه اثرات طولانی مدت آن واقعاً مشخص نیست.

 

 

2-آموزش صوتی و تصویری (AVE)

 

AVE  یک درمان غیر تهاجمی و بدون دارو است که با استفاده از پالس نور و آواهای ریتم‌ دار، با  فرکانس های از پیش برنامه ریزی شده و تحریک سیستم اعصاب مرکزی، اقدام به وارد و هدایت کردن مغز به حالت مدیتیشن می کند. نام دیگر این روش AVS می‌باشد. این یک فرایندی است که باعث افزایش جریان خون به مغز شده که منجر به بهبود ارتباط بین نورون‌ها می‌شود.
اگر از این روش به دفعات مناسب استفاده شود، موج های مغزی برای پاسخ مناسب در شرایط و موقعیت موردنظر، آموزش داده می‌شود، که نتیجه‌ی این تکنیک، منجر به  تمرکز، خواب خوب و بهبود روحیه می‌شود. گاها پیش می‌آید که فرد مراجع، با مسائلی مثل بی ثباتی عاطفی، عدم تمرکز، بی انگیزگی نسبت به جذب محرکات، و یا مشکلاتی از قبیل اختلال یادگیری، عدم تعاملات اجتماعی روبه رو است، این روش یعنی تکنیک AVE می‌تواند در حل این مشکلات به مراجع کمک کرده و مراجع می‌تواند به آن به چشم یکی از روش های درمان نگاه کند.

 

 

3-CES الکترو تحریک جمجمه

 

الکترو تحریک جمجمه (CES) که به عنوان الکتروتراپی جمجمه یا تحریک الکتروتراپی جمجمه نیز شناخته می‌شود، مانند tDCS است، زیرا از یک محرک الکتریکی به مغز استفاده می‌کند، اما به جای استفاده از ولتاژ ثابت از جریان متناوب یا پالس استفاده می‌شود، معمولاً به لوب های گیجگاهی متصل می‌شوند.از CES به عنوان یک روش درمانی برای اختلالات خواب، مثل کم خوابی استفاده شده است، در طی چندین جلسه تقریبا 5 یا 6 جلسه، بیمار شاهد بهتر شدن الگوهای خواب خود خواهد شد. به این ترتیب که دوره‌های بی خوابی و بیدار شدن در طول شب کم وکمتر شده، شب ها زودتر به خواب رفته و صبح ها با انرژی بیشتری از خواب برمی‌خیزید.

 

 

4-درمان افسردگی با استفاده از تکنیک CES

 

از این تکنیک در درمان افسردگی نیز استفاده می‌شود، همان‌طور که می‌دانید در اختلالات خلق و افسردگی مزمن، ما با عدم تنظیم انتقال دهنده‌های عصبی مواجهیم، بااستفاده از این تکنیک، به مرور شاهد نرمال شدن فعالیت الکتریکی مغز، هستیم.

 

 

تعداد جلسات درمان در نوروتراپی

 

درباره تعداد جلسات درمان نمی‌توان به قطعیت عدد مشخصی را ذکر کرد، بستگی به نوع مشکل، در اختلال داشته، مثلا در اختلال بیش فعالی در کودکان، پیش‌تر گفته شد که میزان 35 جلسه حداقل لازم است، قطعا نمی‌توان انتظار بهبودی کامل با یک یا دو جلسه را داشت، اما با توجه به نوع بیماری چنان‌چه تراپیست طی جلسات منظم آموزش های لازم را به فرد بیمار بدهد، می‌توان امیدوار بود که به زودی درمان کامل محقق می‌شود

 

 

صفحه نوروفیدبک در مرکز مشاوره و آموزش آگاهانه را هم ببینید.

چرا؟

چون مرکز مشاوره و آموزش آگاهانه از قدیمی‌ترین و در عین حال مدرن‌ترین مراکز ارائه دهنده خدمات روانشناسی بخصوص خدمات مربوط به نوروفیدبک است که با استفاده از دستگاه های به روز کانادایی و با هزینه هایی غیرقابل رقابت بهترین امکان را در خدمت همه عزیزان و علاقمندان قرار میدهد.

 

 

 

 

 

منبع